Geografia

Charakterystyka fizyczno – geograficzna terenu gminy

Powierzchnia ziemi

Obszar gminy charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu, na którą składają się formy o różnej genezie.
Południową część gminy obejmuje wysoczyzna morenowa płaska, zbudowana z glin zwałowych. Jest ona rozcięta kilkoma płatami sandrów, (rejon wsi Przysypki, Tszeszczon), na których lokalnie rozwinęły się formy pochodzenia eolicznego. Powyższy teren stanowi powierzchnię płaską, urozmaiconą niewielkimi zagłębieniami wytopiskowymi. Część centralna i północna gminy to obszar o dominacji moreny dennej falistej o dynamicznej rzeźbie i znacznych deniwelacjach terenu – dochodzących do 20-25m.
Równie interesującym elementem geomorfologicznym są równiny akumulacji biogenicznej (równiny torfowe) wypełniające misy dawnych jezior oraz dna rynien. Największe zespoły tych form występują w rejonie wsi Inaglin, Szczecin, Mielinek, Kołatki.
Najbardziej charakterystycznym rysem geomorfologicznym gminy jest układ dwóch przecinających jej obszar osi:

- ciąg czołowomorenowy ciągnący się ze wschodu na zachód,
- rynna subglacjalna przebiegająca z północy na południe.

Równoleżnikowa oś czołowomorenowa dzieli obszar gminy na część północną wysoczyznową i południową sandrową, natomiast południkowa oś rynnowa przecina obydwie jednostki i wcina się zarówno w część wysoczyznową jak i sandrową.
Budowę geologiczną wierzchnich warstw stanowią utwory czwartorzędowe reprezentowane przez osady trzech zlodowaceń. Najstarsze osady związane ze zlodowaceniem południowopolski występują fragmentarycznie i wykształcone są w postaci glin zwałowych oraz żwirów i piasków ze żwirem pochodzenia wodnolodowcowego.
Serię osadów zlodowacenia środkowopolskiego i północnopolskiego reprezentują o dużej miąższości gliny zwałowe , podściełane piaskami i żwirami wodnolodow-cowymi. W południowej części gminy występują piaski z domieszką żwirów. Litolo-gicznie są to piaski drobne i średnioziarniste z niewielkim udziałem frakcji żwirowej. Najmłodsze utwory holoceńskie występują na obszarze gminy w niewielkiej ilości, wykształcone przede wszystkim w postaci osadów organogenicznych. Reprezentują je głównie piaski ilaste, piaski humusowe, namuły, gytie i torfy występujące w dolinach rzecznych, dnach rynien oraz zagłębieniach bezodpływowych.

Surowce mineralne

Na terenie gminy nie występują udokumentowane złoża kopalin podstawowych natomiast występują następujące surowce naturalne – pospolite:

- surowce skalne – kruszywo naturalne,
- surowce ilaste – gliny zwałowe,
- surowce energetyczne – torfy

z których może być jedynie eksploatowane (ze względów ekonomicznych) kruszywo naturalne, jako lokalne zabezpieczenie potrzeb w zakresie budownictwa mieszkaniowego oraz drogownictwa. W północnej części gminy, we wsi Nowiny występuje udokumentowane złoże kruszywa naturalnego ”Nowiny”, na które wydana została koncesja na eksploatację. Na podstawie dokumentacji geologicznej ”Inwentaryzacja złóż surowców mineralnych z uwzględnieniem elementów ochrony środowiska na terenie gminy Chodecz” wydzielono jeszcze dwa obszary do przyszłościowej eksploatacji, we wsi Uklejnica i Mielno, z których tylko obszar Mielno po uzyskaniu koncesji może być eksploatowany. Teren Uklejnica miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego uzyskał przeznaczenie na funkcję rekreacyjną.

Gleby

Na obszarze gminy występuje duże zróżnicowanie gleb, co jest następstwem urozmaicenia rzeźby terenu, lokalnych różnic litologicznych, warunków wodnych i szaty roślinnej. Pod względem genetycznym są to gleby bielicoziemne, płowe, brunatne i torfowe.
Z ekologicznego punktu widzenia ważnym zasobem środowiska są gleby hydromorficzne, tworząca siedliska łąkowe bądź podmokłe nieużytki rolnicze.
Największe powierzchnie gleb hydromorficznych występują w rejonie wsi Ina-glin, Szczecin, Psary, Mielinek i zajmują powierzchnię ok. 700ha.
Część południowa gminy to dominacja gleb niskich bonitacji V-VI, rozwiniętych na podłożu mineralnym, które zajmuje ok. 2525ha i dotyczą sołectw: Mstowo, Przysypka, Mielinek, Psary.

Wody powierzchniowe

Sieć hydrograficzna gminy jest mocno zróżnicowana. W skład jej wchodzą: rzeka Chodeczka o całkowitej długości 33,5 km i długości płynącej w granicach gminy ok. 12,4km, jezioro Chodeckie, Kromszewickie, Lubienieckie, Kaczemka i częściowo Ługowiska, drobne oczka wodne, cieki okresowe, rowy melioracyjne oraz tereny podmokłe. Rzeka Chodeczka, poprzez system cieków naturalnych i rowów melioracyjnych odwadnia centralną, północną oraz częściowo południową część gminy.
Wysoczyznowa część gminy ze względu na to, że rynny jezior nie mają rozczłonowanej sieci odpływów ma charakter powierzchniowo bezodpływowy.

Wody podziemne

Na terenie gminy występują następujące typy wód podziemnych: wody gruntowe, wody wgłębne oraz wody głębinowe wiekowo związane z czwartorzędem i trzeciorzędem, które stanowią podstawowe źródło zaopatrzenia gospodarki komunalnej i przemysłowej w wodę.
Głównym źródłem ich zasilania są opady atmosferyczne, z których prawie 20% infiltruje w głąb powodując ciągłą wymianę. Południowa część gminy objęta jest zasięgiem oddziaływania Głównego Zbiornika Wód Podziemnych – Subniecka Warszawska.
Jest to zbiornik wód czwartorzędowych pozbawiony odpowiedniej ciągłej izolacji od powierzchni, co powoduje, że wody tego zbiornika wymagają najwyższej ochrony przy ustalaniu warunków gospodarowania tą częścią gminy.

Uwarunkowania klimatyczne

Na terenie gminy średnia roczna temperatura powietrza wynosi ok. 8°C natomiast uśrednione temperatury dla wybranych miesięcy odpowiednio wynoszą: miesiąc lipiec – 18°C i miesiąc styczeń – 2,5°C.
Pod względem opadów atmosferycznych teren gminy należy do obszarów deficytowych, na których roczna suma opadów liczona z wielolecia zawiera się w granicach 450-500 mm. W obrębie przedmiotowego obszaru dominują wiatry z sektora zachodniego, stanowiące ok. 40% udziału wiatrów wiejących ze wszystkich kierunków. Przeważają na ogół wiatry słabe o średniej prędkości 1-2 m/s. Przedstawione warunki klimatyczne mają charakter uśredniony a lokalne uwarunkowania rzeźby terenu, sąsiedztwo wód powierzchniowych, terenów podmokłych, powierzchni lasów powodują jego modyfikację prowadzącą do tworzenia się lokalnych warunków klimatycznych. Na terenie gminy można wyróżnić trzy główne typy topoklimatu lokalnego:

- związany z obszarem moreny dennej płaskiej i powierzchniami sandrowymi (południowa część gminy) charakteryzującymi się wyrównaną temperaturą w ciągu dnia, mniejszą wilgotnością powietrza oraz stosunkowo dużym udziałem wiatrów;
- związany z obszarem moreny dennej falistej, gdzie występująca bogata rzeźba terenu, różna ekspozycja stoków wpływa na zróżnicowanie termiczne terenów, natomiast zagłębienia wypełnione wodą decydują o zwiększonej wilgotności powietrza. Nierównomierne nagrzanie powierzchni gruntu a także przeszkody terenowe (pagórki, wzniesienia terenowe) powodują zwiększenia siły i kierunków wiejących wiatrów;
- związany z wielko powierzchniowymi kompleksami łąkowo-bagiennymi, charakteryzujący się znacznie zwiększoną wilgotnością powietrza oraz mniejszą amplitudą temperatury pomiędzy dniem i nocą.

Krajobraz

Istniejące elementy przyrodnicze, pola uprawne, tereny zurbanizowane oraz towarzysząca jej infrastruktura, komunikacja tworzą charakterystyczny krajobraz kulturowy.
Rozwijające się osadnictwo, urbanizacja terenu, wylesienia, zmiany sieci hydrograficznej spowodowały głębokie zmiany w krajobrazie przyrodniczym gminy. Obecny krajobraz przedstawia mozaikę ekosystemów przekształconych w różnym stopniu przez człowieka.
Obok układów ekologicznie niezmienionych z naturalną roślinnością wodną, szuwarową, torfowiskową i leśną występują półnaturalne litocenozy łąk, przekształcona gospodarczo roślinność lasów i użytków zielonych.
Synonimem krajobrazu w ujęciu przyrodniczym są geokompleksy, których wydzielono cztery na terenie gminy:

- pierwszy z nich związany jest z obszarem moreny dennej płaskiej o monotonnej rzeźbie i niewielkich deniwelacjach terenu, użytkowany jest rolniczo z towarzyszącą jej siecią osadniczą, infrastrukturą techniczną i elementami biotycznymi,
- drugi z nich zdelimitowany jest w oparciu o układ przestrzenny rynien subglacjalnych. Ze względu na cechy morfometryczne jest on bardzo wyrazisty. Duże spadki, znaczne deniwelacje terenu, liczne dolinki boczne, różnego rodzaju formy erozyjne wkomponowane w elementy biotyczne mocno podnoszą walory krajobrazu,
- trzeci z nich utożsamiany jest przestrzennie z występowaniem moreny dennej falistej oraz pagórkami morenowymi. Zróżnicowane pod względem litologicznym podłoże zbudowane jest zarówno z utworów gliniastych jak i piaszczystych. Urozmaicona rzeźba terenu wzbogacona jest różnopowierzchniowymi zagłębieniami wypełnionymi osadami organogenicznymi, niewielkimi obszarami leśnymi a także zespołami roślinności śródpolnej. Występuje on w centralnej oraz północnej części gminy,
- czwarty geokompieks związany jest przestrzennie z dużymi kompleksami łąkowo-bagiennymi. W jego strukturze występują łąki, zadrzewienia, zakrzewienia oraz niewielkie powierzchnie wodne. Występuje on w postaci płatów w południowej, południowo-wschodniej i północno-zachodniej części gminy.